Mặc Tử ở nước Lỗ sang nước Tề, qua nhà người bạn, vào chơi. Người bạn nói chuyện với Mặc Tử rằng:
– Bây giờ thiên hạ còn ai thiết đến việc “nghĩa”, một mình ông tự khổ thân để làm việc nghĩa, thì có thấm vào đâu! Chẳng thà thôi đi có hơn không?
Mặc Tử nói:
– Bây giờ có người ở đây, nhà mười đứa con, một đứa cày, chín đứa ngồi ăn không, thì đứa cày chẳng nên càng chăm cày hơn lên ư? Tại sao thế? Tại đứa ăn không nhiều, đứa đi cày ít. Bây giờ thiên hạ chẳng ai chịu làm việc nghĩa, thì ông phải biết khuyên tôi càng làm lắm mới phải, có đâu lại ngăn tôi như thế”.
Mặc Tử
Giải nghĩa: – Lỗ : Một nước chư hầu nhỏ thời Xuân Thu Chiến Quốc, cũng ở vào địa phận tỉnh Sơn Đông bây giờ.-Thiên hạ : Đất dưới gầm giời, người Tàu xưa cho là nước Tàu và mấy nước chung quanh là thiên hạ. – Nghĩa: Việc phải ,việc hay mà người ta nên làm.-Tự khổ thân: Tự mình làm cho mình khó nhọc vất vả.
Mặc Tử: Tên sách của Mặc Địch soạn, chủ nghĩa là ”kiêm ái”, yêu người như yêu mình , cũng gần giống chủ nghĩa của đạo Cơ Đốc và đạo Thích Ca.
Nhời bàn: Trong khi nhân tâm thế đại suy đồi, mình là người có đứng vững, thì sao lại suy đồi với thiên hạ cho cùng trôi một loạt. Vì nêu ai cũng thế cả, thì còn đâu là người cảnh tỉnh được kẻ u mê để duy trì lấy nhân tâm thế đạo nữa? Cho nên những người thất thời, có chí, dù ở vào đời biến loạn đến đâu, cũng không chịu đắm đuối vào cái bất nghĩa, khác nào như: Cây tòng, cây bách, mùa đông sương tuyết, mà vẫn xanh; như con gà trống, mưa gió tối tăm mà vẫn gáy. Những bậc ấy chẳng những thế mà thôi, lại còn đem bao nhiêu tinh lực tâm trí ra, cố gắng giữ lây phong hoá mà dìu dắt, mà đưa đường cho những kẻ u mê đắm đuối. Như Mặc Tử đây, cho đời là suy biến, coi sự làm việc ” Nghĩa” , sự cổ động việc nghĩa như cái chức vụ của mình phải làm, thực là người có công loài người vậy thế là biết trọng phẩm giá mình, không muốn cái lo vào mình, thế là biết giữ thân không phiền luỵ đến ai. Ở đời mà giữ trọn vẹn được mấy điều như thế, tưởng thật là một cách vui thú rất cao thương vậy.
